Prvašić ili prvačić

U hrvat­sko­me stan­dard­nom jezi­ku pred­nost tre­ba dati obli­ku prva­šić. Riječ je o uma­nje­ni­ci nas­ta­loj pre­ma ime­ni­ci prvaš, „koji nešto čini prvi put”, odnos­no „koji ide u prvi raz­red”. Oblik za oso­bu žen­skog spo­la pre­ma ime­ni­ci prvaš gla­si prva­ši­ca, a po tome mode­lu može­mo nači­ni­ti i nazi­ve za uče­ni­ke svih raz­re­da, od dru­ga­ša i dru­ga­ši­ce do sed­ma­ša i osma­ša, odnos­no sed­ma­ši­ce i osma­ši­ce.

Oblik prvak (pre­ma kojem je nas­ta­la uma­nje­ni­ca prva­čić) zna­či „koji je prvi u čas­ti, vlas­ti, služ­bi, vje­šti­ni, zna­nju”, odnos­no „koji se istak­nuo svo­jim vrli­na­ma”. Oblik za oso­bu žen­skog spo­la gla­si prva­ki­nja.

Usta­lje­ni fra­zem đak prvak ipak nema potre­be mije­nja­ti. Fra­ze­mi su čvr­š­će jezič­ne sve­ze koje se ne mije­nja­ju tako brzo kao nji­ho­ve poje­di­ne sas­tav­ni­ce, sto­ga neri­jet­ko nisu pot­pu­no u skla­du s pra­vi­li­ma suvre­me­no­ga stan­dard­nog jezi­ka; fra­ze­mi čuva­ju obli­ke iz proš­los­ti, obli­ke iz narje­čja, obli­ke iz žar­go­na, obli­ke posu­đe­ne iz dru­gih jezi­ka… (mje­ri­ti istim arši­nom, od šuba, fif­ti-fif­ti). Iako ovaj fra­zem ozna­ča­va prva­še, kad bismo ga shva­ti­li dos­lov­no, ozna­ča­vao bi naj­bo­lje uče­ni­ke bilo kojeg razreda.

Ilus­tra­ci­ja: David Edel­s­te­in, Flickr