Vagi ili vazi

Riječ vaga potje­če iz nje­mač­ko­ga jezi­ka (Waage). U hrvat­ski smo je jezik pre­uze­li kao ime­ni­cu žen­sko­ga roda. S obzi­rom na to da joj osno­va zavr­ša­va na g (vag-), u dati­vu i loka­ti­vu jed­ni­ne oče­ku­je se pro­mje­na toga gla­sa u glas z. Riječ je o sibi­la­ri­za­ci­ji, pro­mje­ni gla­so­va k, g, h u c, z, s ispred samo­glas­ni­ka i (vla­ga − vla­zi ili knji­ga − knji­zi).

Oče­ki­va­li bismo dak­le oblik vazi. I uis­ti­nu, sta­ri­ji jezič­ni pri­ruč­ni­ci (pri­mje­ri­ce Jezič­ni savjet­nik s gra­ma­ti­kom iz 1971.) dopu­šta­li su oba obli­ka u dati­vu i loka­ti­vu, to jest i vagi i vazi.

No pro­ces sibi­la­ri­za­ci­je čes­to se ne pro­vo­di iako bi se to oče­ki­va­lo. Među tak­vim su iznim­ka­ma dativ i loka­tiv rije­či joga (jogi, ne jozi), dro­ga (dro­gi, ne dro­zi), liga (ligi, ne lizi), mar­ka (mar­ki, ne mar­ci), pa i vaga (vagi, ne vazi). Iako bismo mogli reći da su ovo rije­či stra­no­ga podri­je­tla, sibi­la­ri­za­ci­ja se ne pro­vo­di ni u nekim izvor­no našim rije­či­ma, pri­mje­ri­ce kaže­mo dugi, ne duzi; zali­hi, ne zali­si; pje­gi, ne pje­zi…

Sibi­la­ri­zi­ra­ni oblik (vazi) jed­nak je dati­vu i loka­ti­vu rije­či vaza (vazi), što može ote­ža­ti spo­ra­zu­mi­je­va­nje. Vrlo je vje­ro­jat­no i ta činje­ni­ca utje­ca­la na to da se pri­hva­ti oblik bez sibi­la­ri­za­ci­je (vagi). Upra­vo se taj oblik pre­po­ru­ču­je u suvre­me­nim jezič­nim pri­ruč­ni­ci­ma (Babić − Moguš: Hrvat­ski pra­vo­pis, 2010.; Babić − Fin­ka − Moguš: Hrvat­ski pra­vo­pis, 2004.; Hrvat­ski jezič­ni savjet­nik, 1999.).

Dak­le valja obra­ti­ti pozor­nost pri upo­tre­bi ove rije­či u dati­vu i lokativu:

pri­bli­ži­ti se vazi > pri­bli­ži­ti se vagi

jezi­čac na vazi > jezi­čac na vagi

sta­ja­ti na vazi > sta­ja­ti na vagi.

Ilus­tra­ci­ja: Ele­na Moz­hvi­lo, Uns­plash